Przebarwienia na twarzy - jakie są ich rodzaje i jak się ich pozbyć?

Czym jest melanogeneza?

Melanogeneza to wieloetapowy proces, który ma bezpośrednie powiązanie z powstawaniem przebarwień. Odpowiada ona bowiem za syntezę barwnika skóry - melaniny. Jak przebiega proces melanogenezy z chemicznego punktu widzenia?

• Prekursorem melaniny jest tyrozyna, która w wyniku aktywności tyrozynazy jest przekształcana w DOPA (3,4-dihydroksyfenyloalaninę).
• W kolejnym etapie DOPA ulega utlenieniu do dopachinonu, a reakcja ta zachodzi również dzięki obecności wspomnianej już tyrozynazy.
• Dopachinon następnie ulega przekształceniu do melaniny.

Widać więc, że rola tyrozynazy w całym procesie melanogenezy jest kluczowa, a stosowanie jej inhibitorów wydaje się być złotym środkiem w terapii przebarwień.

Wytworzona melanina jest magazynowana w melanosomach, czyli ziarnistych organellach obecnych w wypustkach melanocytów.

Melanosomy są następnie transportowane do komórek naskórka, w których ulegają degradacji i uwalniają melaninę wskutek działania różnych czynników, głównie promieniowania UV.

W związku z tym całoroczna ochrona przeciwsłoneczna i stosowanie substancji hamujących śródnaskórkowy transport melaniny są niezwykle ważne w terapii przebarwień skóry.

Od czego zależy głębokość przebarwień?

Pomimo tego, że melanogeneza zachodzi w naskórku, przebarwienia mają charakter nie tylko naskórkowy, ale także naskórkowo-skórny i skórny.

Wynika to z faktu, że w skórze właściwej znajdują się melanofory. Są to fibroblasty wypełnione melaniną na drodze endocytozy (przenikania) ziaren melaninowych do komórek skóry właściwej.

W zależności od lokalizacji przebarwień można podzielić je na:

• naskórkowe,
• skórne,
• mieszane (naskórkowo-skórne).

Przebarwienia skóry - rodzaje w zależności od czynników, które je wywołują

Do najczęściej występujących przebarwień zalicza się PIH oraz ostudę.

• PIH (ang. postinflammatory hiperpigmentation)

PIH, czyli przebarwienie pozapalne to nadmierna pigmentacja, będąca najczęściej następstwem różnych chorób zapalnych skóry. Jest ona spowodowana zwiększoną produkcją i/lub odkładaniem się melaniny w naskórku lub skórze właściwej. PIH występujące w naskórku mają zwykle różne odcienie brązu, podczas gdy te obecne w skórze właściwej cechują się niebiesko-szarą barwą.

• Ostuda (inaczej melazma lub chloasma)

Ostuda to hiperpigmentacja o przewlekłym i nawrotowym przebiegu. Wśród najczęstszych przyczyn jej występowania wymienia się ciążę, zaburzenia hormonalne, choroby tarczycy, nadnerczy i wątroby, a także środki antykoncepcyjne i niektóre leki/zioła o działaniu fotouczulającym. W melazmie obserwuje się zwiększoną liczbę i aktywność melanocytów, a także nagromadzenie melanosomów w komórkach naskórka. Melazma ma zwykle charakter naskórkowy, choć u niektórych osób zmianami dotknięta jest także skóra właściwa.

Jak działają substancje rozjaśniające przebarwienia?

Środki depigmentujące wykazują bardzo różnorodne mechanizmy działania.

• Jednym z nich jest blokowanie aktywności tyrozynazy, niezbędnej w produkcji melaniny. Taki mechanizm działania wykazują: hydrochinon, kwas azelainowy, kwas kojowy, arbutyna i niektóre ekstrakty z lukrecji. Proces utleniania tyrozyny do melaniny jest także hamowany w pewnym stopniu przez witaminę C i jej pochodne, znane ze swoich antyoksydacyjnych właściwości.
• Inny schemat działania polega na ograniczeniu transportu melanosomów z melanocytów do komórek naskórka (retinoidy, niacynamid) oraz modyfikowaniu rozmieszczenia melanosomów w keratynocytach (retinoidy).
• Od lat niezastąpionymi substancjami w terapii przebarwień skóry są te o działaniu złuszczającym (np. alfa-hydroksywasy).

Jakich składników szukać w kosmetykach na przebarwienia?

Kwas traneksamowy

Kwas traneksamowy to syntetyczna pochodna lizyny, która od wielu lat jest stosowana w medycynie i farmacji jako lek przeciwkrwotoczny. Od pewnego czasu substancja ta jest z powodzeniem stosowana w terapii przebarwień, także tych o charakterze melazmy, ze względu na właściwości hamowania aktywności plazmin w keratynocytach, co ma bezpośredni wpływ na redukcję melanogenezy.

Skutecznie działającym produktem z kwasem traneksamowym jest serum liposomalne Sesderma Hidraderm TRX. Produkt został wzbogacony o niacynadmid oraz rucynol (4-butylrezorcynol), które wzmagają działanie depigmentujące serum.

Retinoidy

W terapii hiperpigmentacji stosuje się także retinoidy. Związki te, aplikowane na skórę przenikają do naskórka, w mniejszej ilości do skóry właściwej. Mają zdolność do aktywacji receptorów retinoidowych obecnych na jądrach komórkowych, dzięki czemu wpływają na transkrypcję genów. Retinoidy powodują rozpraszanie skupisk nagromadzonej melaniny i redukują jej transport do wyższych warstw naskórka. Nie wpływają zatem na proces syntezy barwnika skóry, ale poprawiają wygląd skóry z przebarwieniami. To tylko jedna z niewątpliwych zalet działania retinoidów.

• Należy jednak podkreślić, że ich wprowadzanie do rutyny pielęgnacyjnej powinno odbywać się stopniowo i rozważnie. Warto zaczynać od niższych stężeń i mniejszej częstotliwości stosowania, obserwując jednocześnie reakcję i tolerancję skóry.
• W przypadku skór cienkich, wrażliwych lub z dysfunkcją bariery lipidowej należy stosować tzw. terapię SCT (ang. short contact therapy), polegającą na krótkotrwałej aplikacji produktu, a następnie jego zmyciu z powierzchni skóry.
• Drugą metodą jest tzw. „metoda kanapkowa”, czyli nakładanie produktu z retinolem na wcześniej zaaplikowany produkt nawilżający czy regenerujący. Ma to na celu stworzenie dodatkowej warstwy limitującej przenikanie retinoidów do warstwy rogowej naskórka.
• Warto zwrócić uwagę na formę substancji aktywnej. Retinal (aldehyd retinowy) oraz retinoinian retinylu cechują się większą aktywnością w porównaniu z retinolem.
• Co więcej, retinoidy nie są substancjami o wysokiej stabilności chemicznej, dlatego warto wybierać produkty, w których zastosowano nowoczesną technologię kapsułkowania i stosować je w wieczornej rutynie pielęgnacyjnej.

Takie rozwiązanie znajduje się w produktach Medik8 z linii Crystal Retinal, które mają postać lekkiego serum z kapsułkowaną, a zatem stabilną formą retinalu.

Kwas azelainowy

Kwas azelainowy to jeden z popularniejszych związków stosowanych w terapii hiperpigmentacji skóry. Modyfikuje on aktywność enzymatyczną tyrozynazy, blokując tym samym proces melanogenezy.

Ponadto, kwas azelainowy redukuje aktywność 5-alfa-reduktazy, która katalizuje reakcję przemiany testosteronu w dihydroksytestosteron (DHT). W związku z tym AZA jest stosowany z powodzeniem w terapii skór ze zmianami zapalnymi na tle hiperandrogenicznym oraz przebarwieniami typu PIH.

Dobrym wyborem będzie serum wygładzające od Paula’s Choice 10% Azelaic Acid Booster. Oprócz deklarowanego stężenia kwasu azelainowego, produkt zawiera ekstrakt z kłączy lukrecji (hamowanie aktywności tyrozynazy) oraz alantoinę i bisabolol (działanie przeciwzapalne i łagodzące). Co więcej, serum ma w składzie kwas salicylowy, będzie więc idealne także dla skór borykających się z zaskórnikami (ze względu na działanie komedolityczne).

Witamina C

Zwana inaczej kwasem L-askorbinowym, witamina C to substancja dobrze rozpuszczalna w wodzie, która jest bardzo popularnym (a zarazem skutecznym) antyoksydantem redukującym przebarwienia skórne.

• Kwas L-askorbinowy jest polecany dla skór normalnych i mieszanych.
• W przypadku skór wrażliwych zaleca się stosowanie pochodnych (m.in. palmitynian askorbylu, tetraizopalmitynian askorbylu, glukozyd askorbylu, sól magnezowa fosforanu askorbylu-MAP, 3-O etylowy kwas askorbinowy).

Czysta witamina C wykazuje największą skuteczność w roztworach o pH~3.5, dlatego może być stosowana w jednej rutynie pielęgnacyjnej (porannej/wieczornej) z produktami o kwaśnym pH.

Co ciekawe, nie zaleca się łączyć czystej witaminy C (kwasu L-askorbinowego) oraz retinolu/retinalu, bowiem będzie ona działać destabilizująco na wspomniane związki. Jeżeli chcemy stosować retinoidy i kwas L-askorbinowy w pielęgnacji skóry, najlepiej rozdzielić je na pielęgnację poranną (wit. C) oraz wieczorną (retinoidy) lub wybierać specjalnie skomponowane przez producentów produkty, które zawierają pochodne witaminy C i retinol.

W produktach kosmetycznych zaleca się łączenie witaminy C z innymi antyoksydantami, które zwiększają trwałość całej formulacji. Połączenie kwasu L-askorbinowego, witaminy E oraz kwasu ferulowego znajdziemy w Dermomedica Vitamin C+E Serum.

Niacynamid

Amid kwasu nikotynowego (nikotynamid, niacynamid) razem z niacyną tworzą kompleks witaminy B3 (zwanej także PP).

• Mechanizm działania niacynamidu w terapii przebarwień polega na hamowaniu transportu melaniny z melanocytów do sąsiadujących keratynocytów i wyższych warstw naskórka.
• Substancja ta przyspiesza także gojenie się zmian zapalnych i redukuje podrażnienie skóry, dlatego przynosi dobre rezultaty terapeutyczne w przypadku skór trądzikowych.

Istnieje wiele wątpliwości na temat stosowania kwasu L-askorbinowego i niacynamidu w jednej rutynie pielęgnacyjnej. Zrodziły się one w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych w latach 60 ubiegłego wieku, które wyraźnie wskazywały na to, że niskie pH roztworu witaminy C destabilizuje cząsteczki niacynamidu i powoduje jego hydrolizę do kwasu nikotynowego, który może podrażniać skórę.

Dobra wiadomość jest taka, że reakcja ta zachodzi w bardzo niewielkim stopniu w bardzo wysokich temperaturach, a więc tak - można aplikować produkt z witaminą C i niacynamidem bez żadnej przerwy czasowej, co więcej - można je łączyć w jednym produkcie.

Przykładem tego typu połączenia jest złuszczający i rozjaśniający Lotion P50 PIGM 400 od marki Biologique Recherche. Oprócz niacynamidu produkt zawiera w swoim składzie kwasy AHA, BHA i PHA, które delikatnie złuszczają naskórek, a także pomagają w redukcji przebarwień skóry. Należy także podkreślić, że zarówno kwasy, jak i obecna w składzie gliceryna działają jako promotory przenikania, a więc ułatwiają penetrację składników aktywnych produktu w głębsze warstwy naskórka.

Arbutyna i kwas kojowy

Arbutyna to związek z grupy glikozydów fenolowych, jeden z głównych składników aktywnych zawartych w mącznicy lekarskiej. Substancja ta jest inhibitorem tyrozynazy, a więc może być wykorzystywana w terapii przebarwień skóry. Podobne działanie wykazuje kwas kojowy, wytwarzany przez kilka gatunków grzybów, zwłaszcza Aspergillus oryzae. Związek ten pełni w kosmetykach także rolę antyoksydantu.

Bakuchiol

Bakuchiol nazywany jest roślinnym retinolem, chociaż należy do związków z grupy terpenów. Wykazuje on działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe, dlatego jest zalecany w pielęgnacji skór problematycznych.

• Badania wskazują na jego zdolność do inhibicji 5-α-reduktazy, a więc związek ten może redukować powstawanie DHT w obrębie aparatu włosowo-łojowego.
• Bakuchiol działa także jako inhibitor tyrozynazy, dlatego przynosi zadowalające rezultaty w terapii przebarwień.
• Wyniki przeprowadzonych testów wskazują na ponad 10-krotnie większą aktywność depigmentacyjną bakuchiolu w porównaniu z arbutyną (Jamal, Schnider, J Clin Invest, 2002).

Połączenie bakuchiolu, arbutyny i kwasu kojowego znajduje się w serum intensywnie rozjaśniającym Dermaquest SkinBrite Serum. Skład produktu został wzbogacony o heksylorezorcynol (silny inhibitor tyrozynazy), dwie stabilne formy witaminy C (sole SAP i MAP) oraz peptyd biomimetyczny hamujący melanogenezę – Melanostatine-5.

Fotoprotekcja

Należy pamiętać, że niezależnie od stosowanej pielęgnacji, pogody czy pory roku, fotoprotekcja to podstawa.

• Promieniowanie UV (zwłaszcza UVA) to jedna z głównych przyczyn zewnątrzpochodnego starzenia się skóry.
• Promieniowanie UV ma także kluczowy wpływ na wzmożoną syntezę melaniny (to naturalna reakcja obronna organizmu) oraz uwalnianie melaniny z melanosomów.

Na rynku istnieje szeroka gama preparatów mających chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych, jednak tylko niektóre z nich zapewniają należytą fotoprotekcję. Sam wskaźnik SPF (ang. sun protection factor) dotyczy ochrony przed promieniowaniem UVB. Groźniejsze dla skóry jest jednak promieniowanie UVA, dlatego ważne jest, aby produkt zawierał filtry chroniące zarówno przez promieniowaniem ultrafioletowym typu A i B. W związku z tym należy szukać produktów o możliwie wysokiej ochronie przeciw UVA - PA+++ (PPD 8-16) lub PA++++ (PPD>16).

Przykładem produktu dającego wysoką fotoprotekcję jest krem Laser Sunscreen 100 od marki Cell Fusion C.

Aby skutecznie radzić sobie z przebarwieniami na skórze, należy dokładnie zrozumieć mechanizm ich powstawania, czyli proces melanogenezy, ich lokalizację, a także czynniki predysponujące do ich powstawania, takie jak zmiany zapalne na skórze, zaburzenia hormonalne, czy przyjmowanie niektórych leków. Okres jesienno-zimowy jest doskonałym momentem na wprowadzenie do swojej codziennej pielęgnacji składników aktywnych o działaniu rozjaśniającym, takich jak np. witamina C, retinol, arbutyna, kwas kojowy, niacynamid, bakuchiol czy kwas traneksamowy. Oczywiście najważniejszym aspektem każdej pielęgnacji skóry skłonnej do przebarwień jest całoroczne stosowanie dobrze dobranego kremu z filtrem, który chroni przed promieniowaniem UVA i UVB.

Jeżeli macie pytania dotyczące problemu przebarwień na skórze, wpiszcie je w komentarzach poniżej.