Fototoksyczność i fotoalergia - co to znaczy?

Zainteresowani? Czytajcie dalej!

Fototoksyczność a fotoalergia – czym się różnią?

Reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne zaliczamy do tak zwanych fotodermatoz egzogennych, czyli chorób skóry, do których wystąpienia może dochodzić kiedy połączymy niektóre czynniki zewnętrzne takie jak: leki, kosmetyki czy zioła fotouczulające oraz działanie promieniowania ultrafioletowego. Reakcja fototoksyczna i fotoalergiczna różnią się jednak mechanizmem powstawania. Poniżej przedstawiamy główne różnice.

Niezależnie od rodzaju nadwrażliwości na światło słoneczne, największe nasilenie zmian obserwujemy na miejscach odsłoniętych na ciele - szczególnie na twarzy, szyi, przedramionach, dekolcie czy karku. Jednak w przypadku fotoalergii mogą one obejmować również partie ciała, które nie są eksponowane.

Zarówno fototoksyczność, jak i fotoalergia występuje z połączenia działania promieni słonecznych z substancjami zewnętrznymi obecnymi np. w lekach, kosmetykach, suplementach czy wyciągach roślinnych. Należy także pamiętać, że niepożądane odczyny mogą być związane nie tylko z tymi czynnikami, ale również z indywidualną wrażliwością skóry na słońce.

Promieniowanie UV - co musisz wiedzieć

Promieniowanie ultrafioletowe dzieli się na trzy zakresy: UVA, UVB i UVC.

• UVC - to najbardziej energetyczne promieniowanie, które jednak jest niemal całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową i nie dociera do powierzchni ziemi. W praktyce mówimy głównie o UVA i UVB, bo to one mają znaczenie dla skóry i wymagają codziennej ochrony.
• UVA - przenika głęboko w skórę, odpowiada za fotostarzenie, a także przenika przez szyby okienne oraz chmury, dlatego działa na nas cały rok - również w biurze, samochodzie, a nawet gdy pracujemy z domu.
• UVB - działa płycej, powoduje rumień i oparzenia, a jego intensywność zależy od pory dnia i roku.

Dlatego też ochrona przeciwsłoneczna jest ważna nie tylko na wakacjach, ale także na co dzień. Co ciekawe, odczyny fotoalergiczne i fototoksyczne powiązane są najczęściej z działaniem promieniowania UVA (długie promieniowanie UV), które dociera do nas przez cały rok, nie tylko w słoneczne, wakacyjne dni. Warto pamiętać, że nawet krem z filtrem SPF 50 nie blokuje całkowicie promieniowania - zatrzymuje ok. 98%, jednak znacząco zwiększa bezpieczeństwo ekspozycji na słońce.

Fotouczulenie i fototoksyczność - objawy

Jeśli chodzi o objawy fotouczulenia i fototoksyczności wyróżnić możemy:

Reakcje fotoalergiczne - diagnostyka

W przypadku podejrzenia fotoalergii lekarz dermatolog może zlecić testy płatkowe z naświetlaniem (fototesty), próby świetlne oraz oznaczenie minimalnej dawki rumieniowej (MED). To pozwala ustalić, które substancje i w jakiej dawce wywołują reakcję. Dzięki temu możliwe jest nie tylko dokładne rozpoznanie, ale także opracowanie indywidualnych zaleceń profilaktycznych i pielęgnacyjnych.

Substancje fotouwrażliwiające - lista

Reakcje nadwrażliwości na światło mogą wywoływać różne substancje zawarte w lekach, kosmetykach, ziołach czy suplementach. Poniżej wymieniamy niektóre z nich:

Należy jednak pamiętać, aby nigdy nie odstawiać leków bez konsultacji lekarskiej - niektóre preparaty mogą wymagać stopniowej zmiany dawkowania.

Warto podkreślić, że nad bezpieczeństwem związków wykorzystywanych w kosmetykach czuwa Komisja Europejska, która na bieżąco wycofuje lub wprowadza ograniczenia w stosowaniu składników o potencjale uczulającym. Na przykład filtr chemiczny będący potencjalnym fotoalergenem - kwas 4-aminobenzoesowy (PABA) od 2010 roku jest zakazany do stosowania w kosmetykach.

Środki ostrożności - o czym należy pamiętać?

Przed planowaną ekspozycją słoneczną należy zrezygnować ze stosowanych kosmetyków zawierających składniki mogące wywoływać fotoalergię. Szczególnie należy uważać na stosowanie perfum czy mgiełek zapachowych - naniesione na skórę w połączeniu z promieniowaniem UV mogą prowadzić do reakcji fototoksycznych oraz powstawania przebarwień.

Równie ważne jest odstawienie roślinnych wyciągów o takim działaniu np. w formie herbatek lub suplementów przed planowanymi zabiegami z użyciem światła, np. laseroterapią czy IPL. Podczas konsultacji lekarz lub kosmetolog powinien zebrać dokładny wywiad, aby uwzględnić ewentualne przeciwwskazania.

Warto również zwrócić uwagę, aby przed zabiegiem nie przyjmować leków przeciwbólowych z grupy NLPZ takich jak ibuprofen, które również mogą działać fotouczulająco, o ile specjalista prowadzący nie zaleci inaczej.

Popularne składniki pielęgnacyjne a słońce

Często pojawiają się pytania, czy popularne składniki pielęgnacyjne są bezpieczne do stosowania latem i czy mogą działać fotouczulająco. Przyjrzyjmy się im poniżej.

Retinol - czy jest fototoksyczny?

Retinol sam w sobie nie jest uważany za substancję fototoksyczną. Jednakże może powodować złuszczanie skóry i w związku z tym zwiększać wrażliwość skóry na promienie słoneczne. Dlatego najlepiej wprowadzać go jesienią lub zimą, gdyż na początku stosowania występuje duże ryzyko podrażnienia skóry, a na co dzień pamiętać o ochronie SPF 30+. Ze względu na dość niską fotostabilność retinolu, najczęściej rekomendowane jest nakładanie go w pielęgnacji wieczornej.

Witamina C

Witamina C nie wykazuje działania fototoksycznego - wręcz przeciwnie, często stosuje się ją w pielęgnacji porannej ze względu na silne właściwości antyoksydacyjne. Należy jednak pamiętać, że gdyby wystąpiło podrażnienie po jej zastosowaniu, skóra może stać się bardziej wrażliwa na słońce. Dlatego warto zaczynać od niższych stężeń lub łagodniejszych form, a dla pełnej ochrony zawsze stosować krem z filtrem SPF.

Kwasy AHA i BHA

Kwasy AHA i BHA nie są fototoksyczne, ale ze względu na właściwości złuszczające mogą zwiększać wrażliwość skóry na słońce, podobnie jak retinoidy. W okresie intensywniejszej ekspozycji słonecznej należy więc unikać intensywnych peelingów chemicznych czy wprowadzania kosmetyków z wysokimi stężeniami kwasów AHA i BHA do pielęgnacji. Nie należy również zapominać o wysokiej ochronie SPF przez cały rok.

Co zrobić, gdy wystąpi reakcja?

Jeśli zauważymy niepokojące objawy na skórze, należy natychmiast odstawić preparat, który mógł doprowadzić do powstania odczynów fototoksycznych lub fotolaergicznych i zaprzestać ekspozycji słonecznej.

„Jeśli zmiany są rozległe, bolesne, w przypadku pojawienia się pęcherzy, a także gdy objawy dotyczą całego ciała lub towarzyszą im objawy ogólne, np. gorączka i złe samopoczucie, należy skonsultować się z lekarzem”.

- kosmetolog Topestetic Natalia Grodzka-Suchy

Zalecenia lekarza mogą polegać na przyjmowaniu leków przeciwhistaminowych, a także miejscowym stosowaniu glikokortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny. W ciężkich przypadkach, gdy objawy są nasilone lub obejmują duże powierzchnie skóry, konieczna może być hospitalizacja.

Jak zapobiegać? Praktyczne wskazówki

Odpowiednia ochrona i świadome korzystanie ze słońca to najlepszy sposób, by uniknąć reakcji skórnych. O czym warto pamiętać?

FAQ - fakty i mity o skórze i słońcu

Poniżej rozwiewamy najczęstsze wątpliwości i obalamy popularne mity dotyczące ochrony skóry przed słońcem.

Czy naturalne kosmetyki są zawsze bezpieczne na słońce?

Nie. Wiele ziół i olejków może wywoływać fotodermatozy.

Czy fotoalergia jest częsta?

Nie, to zjawisko stosunkowo rzadkie, ale istotne - warto wiedzieć, jak rozpoznać objawy, reagować i unikać ich występowania.

Czy mogę używać retinolu latem?

Tak, jednak należy zachować środki ostrożności. Retinol nie jest fototoksyczny, ale może powodować uwrażliwienie skóry z uwagi na potencjał drażniący. W przypadku dłuższego stosowania i dobrej tolerancji może być stosowany również latem, ale jeśli dopiero zaczynamy - najlepiej wprowadzać go jesienią. Ma niską fotostabilność - dlatego najlepiej stosować go wieczorem i przechowywać z dala od słońca.

Czy suplementy diety mogą powodować nadwrażliwość na słońce?

Tak, niektóre suplementy mogą zwiększać wrażliwość skóry na promieniowanie UV. Najczęściej dotyczy to preparatów zawierających np. zioła (np. dziurawiec) lub niektóre witaminy (fotouczulające) w dużych dawkach. Warto zawsze sprawdzać skład suplementu i stosować dodatkową ochronę przeciwsłoneczną podczas jego przyjmowania.

Fototoksyczność i fotoalergia to reakcje związane ze słońcem, które mogą być wywołane przez leki, kosmetyki czy zioła, a ich znajomość pozwala zmniejszyć ryzyko nieprzyjemnych konsekwencji ekspozycji.

Czy macie pytania o pielęgnację latem lub własne doświadczenia z fotodermatozami? Koniecznie dajcie znać w komentarzu!