Mikrobiota skóry - co to znaczy i jak o nią dbać? Zapytaliśmy o to Alicję Śliwowską, znaną jako dr Scura

Mapa ciała, czyli różnice w składzie mikrobioty

Poszczególne obszary ludzkiej skóry różnią się pod względem grubości naskórka, rozmieszczenia gruczołów łojowych i potowych i temperatury na jej powierzchni. W związku z tym wyróżnić można obszary skóry o dużej wilgotności, obszary bogate w sebum oraz obszary suche. Warunki panujące w danym obszarze skóry mają wpływ na to, jakie gatunki drobnoustrojów w nim bytują.

Wbrew powszechnym przekonaniom, mikrobiota to nie tylko bakterie, ale również wirusy, grzyby i roztocza, jednak to bakterie stanowią przewagę liczebną mikrobioty skóry.

Co wpływa na mikrobiotę skóry?

Oprócz lokalizacji na ciele, istnieje szereg czynników mających wpływ na mikrobiotę skóry. Wśród nich wymienia się uwarunkowania genetyczne, wiek, stosowaną dietę, tryb życia i poziom stresu, promieniowanie UV, stan płaszcza hydrolipidowego i warunki panujące na powierzchni skóry, temperaturę ciała, temperaturę i wilgotność otoczenia, stosowaną farmakoterapię, dermatozy oraz stan mikrobioty jelit.

Równowaga to podstawa

Pożądanym stanem jest eubioza, czyli stan równowagi pomiędzy poszczególnymi drobnoustrojami tworzącymi mikrobiotę skóry. W sytuacji, gdy równowaga ta zostaje zaburzona, powstaje tak zwana dysbioza. Badania wyraźnie wskazują na powiązanie pomiędzy dyzbiozą a takimi dermatozami, jak trądzik, łuszczyca i atopowe zapalenie skóry.

Co ciekawe, nieprawidłowa pielęgnacja czy farmakoterapia mogą zmniejszyć różnorodność mikrobioty skóry, co nasila zmiany skórne. Nie tylko równowaga, ale także różnorodność stratum microbium ma znaczenie.

Oś jelito-mózg-skóra

Na początku dwudziestego pierwszego wieku naukowcy zaczęli dokładniej rozumieć zależność pomiędzy funkcjonowaniem układu pokarmowego i mózgu. Relacja ta została nazwana osią jelito–mózg. Zgłębiając temat okazało się, że w ludzkim organizmie istnieje kilka takich osi, mniej lub bardziej rozbudowanych, np. oś jelito–mózg–skóra czy oś jelito–trzustka. Taki stan rzeczy wyraźnie wskazuje na fakt, że organizm to całość, a holizm w każdym aspekcie jest jedyną słuszną drogą.

Uważa się, że mikrobiom jelitowy to główny czynnik sterujący osią jelito–mózg–skóra. Dlatego też dysbioza nie jest problemem tylko w obrębie jelit, ale może mieć wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym skóry. Wyniki wielu badań wskazują, że mikrobiota jelit ma pośredni wpływ na mikrobiotę skóry i może się z nią „komunikować”, ale dokładny mechanizm tego zjawiska nie został jeszcze poznany.

SIS, czyli o układzie odpornościowym skóry

SIS, czyli układ odpornościowy skóry (ang. skin immune system) zawiera elementy zarówno wrodzonego (niespecyficznego), jak i nabytego (specyficznego) układu odpornościowego. Komórki odpornościowe zlokalizowane są zarówno w naskórku, jak i skórze właściwej i komunikują się z resztą układu odpornościowego poprzez wytwarzane peptydy przeciwdrobnoustrojowe, cytokiny sygnalizacyjne oraz chemokiny, które „przyciągają” inne komórki odpornościowe do naskórka.

Nie od dziś wiadomo, że istnieją interakcje mikrobioty skóry z SIS, jednak mechanizm tego zjawiska nie został jeszcze dostatecznie poznany. Połączenie odporności skóry z bytującą na jej powierzchni mikrobiotą stanowi pierwszą linię obrony organizmu z patogenami, a równowaga stratum microbium zapewnia homeostazę układu odpornościowego skóry.

Można powiedzieć, że mikrobiota skóry „uczy” układ immunologiczny skóry, a nauka ta zaczyna się w momencie narodzin każdego człowieka. Mikroorganizmy zasiedlające skórę wchodzą w interakcje zarówno ze sobą, jak i drobnoustrojami traktowanymi przez nasz organizm jako coś obcego, nieznanego. Wspomniane interakcje wpływają na SIS, a niekontrolowana i nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego skóry jest ważnym czynnikiem w powstawaniu chorób skóry o podłożu zapalnym i autoimmunologicznym.

Jak dbać o stratum microbium?

W fizjologicznych warunkach na powierzchni skóry panuje lekko kwaśne pH (~5.5), które stanowi optymalne warunki do bytowania mikrobioty skóry. Zaburzanie wspomnianych warunków np. poprzez stosowanie preparatów myjących o wysokim pH negatywnie wpływa na wspomnianą stratum microbium. Podobnie jest w przypadku preparatów z wysoką zawartością etanolu czy izopropanolu w składzie. Wspomniane składniki działają przeciwdrobnoustrojowo, więc ich długotrwałe stosowanie nie ma pozytywnego wpływu na skórę.

Prebiotyki w kosmetykach

Na szczególną uwagę zasługują prebiotyki, czyli składniki stanowiące „pokarm” dla stratum microbium. Wśród nich wymienia się m.in.

• inulinę,
• alfa-glukan,
• maltodekstrynę,
• pullulan, otrzymywany w procesie fermentacji przez grzyby Aureobasidium pullulans).

Postbiotyki w kosmetykach

Kolejna grupa substancji aktywnych wspierających mikrobiotę skóry to tak zwane postbiotyki. W 2021 r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Naukowe ds. Probiotyków i Prebiotyków (ISAPP) zdefiniowało postbiotyk jako „preparat nieożywionych mikroorganizmów i/lub ich składników, który zapewnia korzyści zdrowotne gospodarzowi”.

• Przykładem postbiotyków są fermenty, czyli składniki na bazie probiotyków, które powstały w wyniku fermentacji poszczególnych drobnoustrojów w określonej pożywce wzrostowej i w określonych warunkach (np. Lactobacillus/Pear Juice Ferment Filtrate, Fermented Soybean Extract, Lactobacillus Ferment, Bifida Ferment).
• Do postbiotyków zalicza się również lizaty bakteryjne, czyli preparaty wytwarzane z „rozbitych” komórek bakteryjnych, mające na celu pobudzenie układu odpornościowego do rozpoznawania i zwalczania zakażeń (np. Bifida Ferment Lysate, Lactococcus Ferment Lysate).

Agebiotyk w kosmetykach

Ciekawym zagadnieniem są tak zwane agebiotyki, które indukują uwalnianie antyoksydantów przez zrównoważoną mikrobiotę chroniącą skórę przed widocznymi oznakami starzenia. Agebiotyk zwiększa produkcję i uwalnianie metabolitów przeciwutleniających (np. kwasu kumarowego), chroniących komórki skóry przed stresem oksydacyjnym.

• Przykładem składnika kosmetycznego o działaniu „agebiotycznym” jest Bacillus Ferment.

Stratum microbium – mała „rzecz” wielkiej wagi

Znając już rolę mikrobioty skóry w jej prawidłowym funkcjonowaniu warto skupić się na doborze odpowiednich produktów do pielęgnacji, które będą wspierać jej stan równowagi. Co więcej, warto pamiętać o wpływie mikrobioty na układ odpornościowy skóry i tym, że organizm to jedność, a oś jelito-mózg-skóra ma realny wpływ na stan skóry.

Mam nadzieję, że powyższy wpis przybliżył Wam temat mikrobioty skóry, o którym nie bez powodu mówi się coraz więcej. Gdybyście mieli jakiekolwiek pytania dotyczące pielęgnacji, pamiętajcie, że w sklepie internetowym Topestetic dostępne są bezpłatne porady kosmetologiczne, do korzystania z których bardzo zachęcam!